Het gaat nog niet snel genoeg met de verduurzaming van de gebouwde omgeving. In het huidige tempo lijken de beoogde doelen nog ver weg en stevenen we af op een ‘epic fail’ voor de doelen voor 2030 uit de Nationale Prestatieafspraken. Daarom moet de knop om, volgens verduurzamingsexpert Sean Vos. Opdrachtgevers en opdrachtnemers kunnen meer en beter samenwerken, terwijl de overheid de regeldruk zou kunnen stroomlijnen.
Sean Vos richt zich al zijn hele loopbaan op het verduurzamen van de woningvoorraad. Dat begon tijdens zijn studie Bouwkunde aan de TU/e. Samen met een collega ontwikkelde hij daar een concept voor het verduurzamen van sociale huurwoningen. Het idee van een geprefabriceerde woningschil is later ook gangbaar geworden, onder andere binnen de Stroomversnelling.
Na zijn studie startte hij met een partner een adviesbureau, waarmee hij zich bijna 15 jaar inzette voor verduurzaming. “We werkten sector-breed aan product- en conceptontwikkelingen, maar ook aan tenders en bewonersparticipatie. Steeds op het raakvlak van bewoners, corporaties en ketenpartners.” Sinds twee jaar is Sean ook als zelfstandige actief, onder de naam van Peppereno. Naast zijn verduurzamingsopdrachten zet hij zijn kennis en ervaring ook in bij BOB-KOB, als docent en denkt hij mee over de invulling van het thema verduurzaming in verschillende opleidingstrajecten.
Sean Vos, verduurzamingsexpert
Sean ziet een aantal structurele problemen, die de klimaatambities in de weg staan. “De doelen voor 2050 zijn duidelijk: een CO2-neutrale gebouwde omgeving en een circulaire bouweconomie. 2050 klinkt nog ver weg. Maar bij zowel nieuwbouw als verduurzaming heb je het over een beoogde levensduur van decennia, dus de verduurzamingsprojecten die we nu ontwikkelen, gaan tot na 2050 mee.”
Er gebeurt al veel en verduurzaming heeft zeker een hoge prioriteit bij opdrachtgevers en opdrachtnemers. Vooral over het verduurzamingstempo maakt Sean zich grote zorgen. “Kijkend naar de tussentijdse doelstelling voor 2030, dan zijn we op weg naar een ‘epic fail’, zoals dat op social media heet. De bouwkolom zit ramvol en kent structurele capaciteitsproblemen. Er wordt nog veel projectmatig gewerkt, waarbij voor ieder project een intensieve planvorming plaatsvindt en van project naar project wordt gewerkt. Het voorbereidingsproces is bij een projectaanpak leidend, waardoor de uitvoeringstrein niet efficiënt van complex naar complex kan gaan. Bovendien is de wet- en regelgeving vaak onnodig ingewikkeld en tijdrovend.”
“De overheid voelt de ‘sense of urgency’, maar weet dat nog niet treffend te vertalen naar vereenvoudiging van processen en het stimuleren van versnelling. Met andere woorden: iedereen doet zijn best, maar we krijgen het gewenste tempo nog niet voor elkaar. De sturing is nu gericht op het tempo dat we maximaal kunnen realiseren en nog niet op wat minimaal nodig is om de doelstellingen uit de Nationale prestatieafspraken voor 2030 te behalen. Om die doelstellingen te halen moeten per werkdag tussen de 300 en 400 woningen ambitieus verduurzaamd opgeleverd worden. Dat tempo behalen we momenteel zeker nog niet.”
De sector zelf kan echter gelukkig zelf ook stappen zetten om op te schalen: “We moeten af van het klassieke project-denken, en in plaats daarvan naar projectoverstijgende ketensamenwerkingen, met doorlopende bouwtreintjes en integrale concepten.” Na ruim 15 jaar in de branche verbaast Sean zich nog steeds over de vaak conservatieve denk- en werkwijze. “Technisch weten en kunnen we al heel veel. We bouwen ook geen ruimteraketten, maar we verduurzamen woningen. De winst zit in het slimmer combineren van de technieken en processen. Daartoe moeten we alleen wel beter gaan samenwerken om elkaars belangen en processen beter te begrijpen.”
“Er staan nog te vaak schotten tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, waar een project vervolgens overheen gekieperd wordt. Gelukkig zijn er steeds meer woningcorporaties die hun kennis en ervaring bundelen met die van de opdrachtnemers, in projectoverstijgende ketensamenwerkingen. Die trajecten zijn aantoonbaar succesvol en leveren ook veel meer werkplezier op, omdat je niet meer in de vechtmodus zit. Wanneer er goed gestuurd wordt, zijn efficiënt doorlopende uitvoeringstreinen het resultaat en kan een vast uitvoeringsteam van complex naar complex doorlopen.”
De krapte in de markt is hierbij een effectieve stimulans. “Corporaties merken dat marktpartijen vol zitten, waardoor de respons op projectmatige aanbestedingen achterblijft. Projectoverstijgende ketensamenwerkingen zijn vaak wel succesvol, mede omdat ze zorgen voor continuïteit en stabiliteit in de bouwkolom. De beweging naar meer projectoverstijgend samenwerken is gelukkig enkele jaren geleden al duidelijk ingezet, maar heeft nog een flinke groei nodig om de doelen dichterbij te brengen”
Een andere positieve ontwikkeling is de verschuiving van ‘label-denken’, met een focus op energielabels, naar het sturen op warmtevraag. “Labelsturing leidt bijvoorbeeld tot woningen waar een paar zonnepanelen worden gelegd om net het gewenste label te halen. Ik noem dat wel eens de ‘schaampanelen’, dat zijn typische spijtinvesteringen, omdat alleen naar de korte termijn wordt gekeken. Je hebt veel meer aan een structurele aanpak die is gericht op de langetermijndoelen.”
Gelukkig richten steeds meer corporaties hun verduurzaming in door te beginnen bij de warmtevraag en daarna de installaties aan te passen. Een belangrijke verbetering volgens Sean: “Door op de warmtevraag te sturen volg je de trias energetica en daarmee wordt je opgave voor de lange termijn eenvoudiger terwijl je heel effectief werkt aan comfortabele en betaalbare woningen.”
Sean ziet genoeg mogelijkheden om het tempo van de verduurzaming te vergroten. Dat is ook de reden dat hij als docent actief is. “Een deel van de oplossing zit in het vergroten van de kennis en het wederzijdse begrip. Vooral omdat we elkaar nodig hebben om deze gigantische maatschappelijke opgave aan te pakken.”
Trainingen verduurzamen bestaande woningvoorraad
Sean is als docent betrokken bij meerdere trainingen voor het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad. Van een eendaagse introductie, tot de vierdaagse cursus Verduurzaming Bestaande Woningbouw. Daarnaast is er de Verduurzaming Bestaande Woningbouw: met CTRL2050 zorgeloos naar gasloos. Tot slot is er de Verduurzaming Bestaande Woningbouw: naar de Standaard, deze wordt verzorgd door een andere docent.
